Deze keer schrijf ik een uitgebreid artikel over vitamine D. Ik duik in dit artikel wat meer de diepte in en ik denk dat je hierdoor een heleboel dingen kunt leren over vitamine D. Wist jij bijvoorbeeld dat vitamine D eigenlijk een pre-hormoon is en geen vitamine? Ik ga kijken naar de functie en werking van vitamine D en gebruik hiervoor wetenschappelijke artikelen. Dit geeft veel inzicht in de werking, maar ook in hoe je vitamine D in kunt zetten voor een betere gezondheid.

Vitamine D neemt onder de vitamines een bijzondere plaats in. Dit komt onder andere omdat we vitamine D zelf kunnen maken in onze huid, zelfs zoveel, dat het in de voeding kan worden gemist. Andere namen voor vitamine D zijn calciferol en antirachtis-vitamine. De laatste benaming is gebaseerd op een van de belangrijkste werkingen van vitamine D.

Vitamine D komt voor in twee vormen, vitamine D₂ en vitamine D^­­­­­^­₃^1-2.

Vitamine D₂ en D^­­­­­^­₃

Vitamine D₂ of ergocalciferol of calciferol. Deze vorm van vitamine D wordt gevormd door bepaalde schimmels en paddenstoelen onder invloed van zonlicht. Deze vorm komt weinig voor in de voeding van de mens, maar wordt wel gebruikt voor vitamine D supplementen. Grappig aan dit verhaal is, dat paddenstoelen dus vitamine D kunnen aanmaken wanneer je ze zelf in de zon legt^1-2.

Vitamine D^­­­­­^­_3, cholecalciferol of calciol. Deze vorm komt van nature het meest voor in onze voeding en dit is ook gelijk de meest bruikbare vorm voor ons. Het komt voor in dierlijke producten, zoals vette vis, vlees en eieren. Maar voeding is niet de enige bron van vitamine D₃, deze vorm wordt ook door onze huid gemaakt^1-2. Het is vrijwel onmogelijk om voldoende vitamine D uit voeding te halen, zelfs wanneer er voedingsmiddelen verrijkt zijn met vitamine D.

Vitamine D wordt in het lichaam omgezet in een veel actievere vorm, die het beste onder de hormonen kan worden gerangschikt. Vitamine D is dus feitelijk geen vitamine maar een pre-hormoon. Vitamine D wordt toch als vitamine aangemerkt omdat het een essentiële voedingsstof is. Er kunnen namelijk beklemmingen optreden, zoals een gebrek aan zonlicht of een huid met veel pigment, waardoor het onvoldoende kan worden aangemaakt en er dus een tekort optreed ³.

Geschiedenis

De Engelse ziekte of Rachitis werd voor het eerst beschreven in Engeland in de 17^e eeuw door Dr. Daniel Whistler en Prof. Francis Glisson. Rachitis is een stoornis van de botvorming bij kinderen. Nu weten we dat het komt door een vitamine D tekort maar in die tijd waren daar de eerste medische beschrijvingen van de ziekte. Het duurde daarna nog 2,5 eeuw voordat er voortgang werd geboekt in het achterhalen van de behandelmogelijkheden van Rachitis^4.

Als eerste ontdekten artsen dat Rachitis te genezen was door levertraan en later werd ook het advies gegeven om zuigelingen levertraan te geven ter voorkoming van Rachitis. Toen werd gedacht dat het een in vet oplosbare vitamine zou zijn. In 1922 toonde Dr. Elmer Verner McCollum het bestaan van een speciaal antirachitis-vitamine aan en noemde dit vitamine D. Vitamine D was de vierde vitamine die werd ontdekt en kreeg daarmee de vierde letter uit het alfabet ^5-6. De afgelopen tien jaar is de kennis van vitamine D sterk toegenomen.

Functie van vitamine D

De belangrijkste rol van vitamine D in het lichaam is het handhaven van de calcium- en fosfaatbalans. Dit is van belang voor het normaal functioneren van het centrale zenuwstelsel, de botgroei en het handhaven van de botdichtheid.

Wanneer de calciumspiegel in het bloed daalt, worden de bijschildklieren gestimuleerd tot de afgifte van het parathormoon (PTH). Dit hormoon stimuleert op zijn beurt weer een enzymreactie in de nieren en dit resulteert weer tot een verhoogde omzetting van vitamine D in de nieren. Een verhoogde productie van vitamine D leidt op drie verschillende manieren tot een verhoging van het calciumgehalte:

1. De opname van calcium uit de voeding neemt toe;
2. Er komt meer terug opname van calcium uit de botten naar het bloed;
3. Terug resorptie van calcium door de nieren

Ook PTH zelf leidt tot een verhoging van het calciumgehalte door een toename van calcium opname uit de botten en een toename van reabsorptie van calcium door de nieren³.

Vitamine D bevordert ook de fosfaatabsorptie uit de botten naar het bloed en zorgt daardoor voor een verhoging van het fosfaatgehalte in het bloed⁸. Een goede calciumfosfaatbalans is belangrijk voor gezonde botten en het functioneren van de spieren⁹.

Vitamine D speelt ook een belangrijke rol in immuniteit, insulinesecretie, bloeddrukregulatie, hersenfunctie en spieren.

De aanmaak van vitamine D in de huid

Onder invloed van ultraviolette-B-straling (UVB) uit zonlicht zet de huid 7-dehydrocholesterol om in previtamine D₃. Door de warmte in de huid wordt vervolgens previtamine D₃ omgezet in vitamine D₃ en wordt daarna afgegeven aan het bloed^3-9.  In landen op een hogere breedtegraad wordt gemiddeld 2,5 µg vitamine D₃/dag in de huid geproduceerd bij een dagelijkse blootstelling (overdag) van ten minste handen en hoofd aan de zon gedurende 15 minuten¹⁰.

Vitamine D uit voeding wordt na opname gebonden en via het lymfestelsel naar het bloed en vervolgens naar de lever getransporteerd⁹. Daarna word de vitamine D in de lever gebonden aan een vitamine D bindend eiwit (DBP) en vervolgens wordt het naar de nieren en lokale weefsels getransporteerd waar het wordt omgezet in een actieve vorm^3-9. In de nieren regelt vitamine D vervolgens de calciumstofwisseling en heeft het een werking in de maag-darm, bot en nieren. Vitamine D in de weefsels heeft juist weer werking op de immuunrespons.

Een teveel aan vitamine D kan wel ontstaan door een te hoge vitamine-D-inname, maar niet door een te lange blootstelling aan ultraviolette straling. Langdurige blootstelling aan ultraviolette straling veroorzaakt geen vitamine-D-vergiftiging omdat in dat geval previtamine D₃  wordt omgezet in sterolen zonder vitamine-D-activiteit¹¹. Bij het rood/bruin kleuren van de huid wordt de aanmaak ook al minder. Een zonnebrandcrème verminderd de aanmaak aanzienlijk.

Aanbevelingen

In 2012 zijn de Nederlandse vitamine D aanbevelingen herzien. Deze aanbevelingen gelden bij een onvoldoende blootstelling aan zonlicht en zijn dus voor iedereen in Nederland van toepassing, ongeacht je huidskleur¹².

De gezondheidsraad raadt een minimale zonblootstelling van 15-30 minuten per dag aan (met minimaal hoofd en handen ontbloot) en in een hoogstaande zon (tussen 11-15 uur). Een ezelsbruggetje hierbij is dat de schaduw korter moet zijn dan de lichaamslengte. In Nederland is er alleen in de maanden april tot en met oktober voldoende UVB straling met de juiste golflengte voor een vitamine D productie in de huid met enige betekenis¹².

Een zonnebrandcrème verminderd de aanmaak van vitamine D aanzienlijk. Een zonnebrandcrème met factor 8 vermindert de vitamine D productie met >95% ^13-14. Dit is echt heel veel verschil. Voor een goede vitamine D productie zou je dus eerst een tijdje onbeschermd moeten zonnen, tot de huid verkleurt en daarna insmeren.

De Gezondheidsraad heeft de effecten van vitamine D op de preventie van andere ziekten niet meegenomen in de vitamine-D-aanbevelingen. Onderzoeken laten wel zien dat de vitamine D status belangrijk is bij ziekten zoals darmkanker, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2, infectieziekten en auto-immuunziekten. De komende jaren worden echter grootschalige interventieonderzoeken uitgevoerd. Zodra deze uitkomsten hiervan beschikbaar zijn, kan een nieuwe evaluatie van de voedingsnormen voor vitamine D noodzakelijk zijn, aldus de Gezondheidsraad ^12.

Het advies voor mannen en vrouwen in de leeftijd van 31-50 jaar is 10 µg vitamine D per dag. Vanaf 70 jaar wordt 20 µg geadviseerd. Het gaat hier om een adequate inname en suppletie advies. De aanvaardbare bovengrens voor diezelfde groep is 100 µg ¹².

Therapeutische gezien hebben de meeste Nederlanders waarschijnlijk baat bij een hogere inname vitamine D. Bovengenoemde doseringen zijn voor gezonde personen en zijn bedoeld om te voorkomen, niet om te behandelen. Bovendien wordt het advies uitgebracht op basis van botgezondheid en wordt er niet naar de andere voordelen van vitamine D gekeken. Een optimale vitamine D spiegel ligt daarom rond de 80 nmol/l (30 ng/ml). Om dit bereiken is het belangrijk om de huid in de zomer veel bloot te stellen aan de zon en daarnaast wordt een onderhoudsdosis van 25-75 microgram (mcg) per dag geadviseerd ^15.

De maximale dag dosering is 100 mcg  en de toegestane hoeveelheid in supplementen is 75 mcg.¹⁵ Onze liposomale vitamine D3 heeft 50 mcg per dosering in zich. Een mooi hoog gedoseerd supplement dus.

Vitamine D en magnesium

Magnesium is belangrijk voor een goede vitamine D spiegel. Niet alleen is magnesium een cofactor die nodig is voor de binding van vitamine D aan het vitamine D-bindend transport eiwit in het bloed voor de omzetting van vitamine D in de lever en nieren¹⁶. Maar ook zorgen magnesium en vitamine D samen voor een goede botgezondheid omdat het nodig is voor de secretie van parathormoon en de enzymen die nodig zijn voor metabolisatie¹⁷. Daarnaast leidt een vitamine D tekort tot een verhoogde magnesiumafscheiding via de urine. Bij een vitamine D tekort moet je ook bedacht zijn op een magnesiumtekort en dit moet samen worden opgeheven¹⁸. Ons liposomale magnesium supplement is veilig samen te gebruiken met andere supplementen.  Onze magnesium is verrijkt met de spoorelementen zink, selenium, chroom en taurine, een uitgebreid en hoogwaardig mineralencomplex.

Vitamine D₃ en vitamine K₂

Voor een goede werking van twee boteiwitten zijn zowel vitamine D als K nodig. Vitamine D zorgt voor de opname van calcium uit de voeding waar vitamine K ervoor zorgt dat het ook daadwerkelijk in de botten en zachte weefsels terecht komt ¹⁹. Onderzoek laat zien dat voor een goede behandeling van osteoporose suppletie met vitamine D₃ en K₂ een beter effect geeft dan afzonderlijke suppletie van deze voedingsstoffen²⁰. Vitamine D₃ en K₂ zorgen ook voor een goede functie en elasticiteit van de bloedvaten. Beiden dragen ze dus bij aan een gezonde vaatwand en ze versterken elkaars anti-oxidatieve werking¹⁵. Heb je last van osteoporose? Kies dan zeker voor onze liposomale Vitamine D₃ en K₂. Zo benut je deze beide vitamines optimaal en heb je zeer zeker resultaat.

Metabool syndroom

Een lage vitamine D status geeft een verhoogde kan op het metabool syndroom²¹. Patiënten met een metabool syndroom hebben een lagere vitamine D status²². Een lage vitamine D status verhoogt dus de kans op obesitas, diabetes type 2 en hart/ en vaatziekten.

COVID-19

Tegenwoordig wordt er heel onderzoek gedaan naar COVID-19 en een optimale vitaminestatus. Onderzoeken laten zien dat mensen met een donkere huidskleur eerder zouden kunnen sterven aan de gevolgen van COVID-19 dan personen met een lichte huid²³. Deze groep personen heeft waarschijnlijk ook een hoger risico om COVID-19 te krijgen. COVID-19 valt het immuunsysteem aan en deze groep heeft hoogstwaarschijnlijk een zwakker immuunsysteem. De reden voor dit kan verschillen (leeftijd, etniciteit, kanker, etc.) maar iedereen kan zijn immuunsysteem verbeteren van binnenuit. Een gezond dieet is natuurlijk altijd een goed idee maar vaak is ondersteuning met supplementen nodig²³.  Vitamine D, C en zink komen in veel onderzoeken naar voren^23-24-25.

Vitamine C is een heel belangrijk antioxidant en heeft een belangrijke rol in het immuunsysteem. Bij een lage vitamine C worden vaker infecties en ontstekingen gezien. Ook lijkt suppletie met vitamine C zinvol in de behandeling en het voorkomen van luchtweginfectie ^24-25.

Er zijn onderzoeken die laten zien dat behandeling met een hoge dosis Vitamine D de noodzaak tot opnamen op de IC aanzienlijk verminderde. Het lijkt dus de ernst van CIVID-19 te kunnen verminderen, maar meer onderzoek op dit gebied is nodig.

Liposomale Vitamine D

Liposomen leggen een hele andere weg af in het menselijk lichaam dan traditionele supplementen. Dit verschil maakt onze supplementen nou juist zo uniek. Wanneer je een supplement neemt komt dit in de maag terecht. De maag is erg zuur met een pH waarde van 1. Dit is zo zuur dat wanneer dit op je vinger zou komen, je een wondje op je vinger krijgt. Je kunt je voorstellen dat een deel van de traditionele supplementen hier al verloren gaan. Onze liposomen zijn zo ontwikkeld dat ze tegen deze pH waarde bestand zijn. Wanneer de liposomen daarna in de dunne darm terecht komen worden ze opgenomen in het lymfe stelsel, vervolgens afgegeven aan het bloed en daarna komen ze aan in de cel, waar ze hun werk kunnen doen. Een behoorlijke makkelijk weg dus, waarbij de liposoom in tact blijft en de werkzame stof beschermt.

Traditionele supplementen worden opgenomen door de darmwand, komen in het bloed en gaan vervolgens naar de lever. Daar aangekomen worden ze weer afgegeven aan het bloed en komen ze in de cel. Deze weg is veel langer en het product wat uiteindelijk aan komt in de cel is veel minder ten opzichte van liposomaal.

Het grote voordeel van liposomale supplementen is dat je je supplement echt optimaal benut. Geen weggegooid geld dus.

Heb je hier vragen over? Of heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Stel ze gerust. Ik ben altijd bereikbaar op erika@dqadirect.nl .

Bronnen

1. Pierides, A. (1981). Pharmacology and Therapeutic Use of Vitamin D and its Analogues. Drugs, 21(4), 241–256. https://doi.org/10.2165/00003495-198121040-00001
2. Wijn J.F. de & Hekkens W.Th.J.M. (1985). Fysiologie van de voeding. Bohn, Scheltema & Holkema, Utrecht.
3. Gezondheidsraad (2000). Voedingsnormen; calcium, vitamine D, thiamine, riboflavine, niacine, pantotheenzuur en biotine. Publikatienr. 2000/12. Gezondheidsraad, Den Haag.
4. Dunn P.M. (1998). Francis Glisson (1597-1677) and the “discovery” of rickets. Arch. Dis. Child Fetal Neonatal Ed. 78: F154
5. Rajakumar K. (2003). Vitamin D, cod-liver oil, sunlight, and rickets: a historical perspective. Pediatrics 112: e132-e135.
6. cCollum E.V., Simmonds N., Becker J.E. et al. (1922). Studies on experimental rickets. XXI. An experimental demonstration of the existence of a vitamin which promotes calcium deposition. J. Biol. Chem. 53: 293-312.
7. Prentice A., Goldberg G.R. & Schoenmakers I. (2008). Vitamin D across the lifecycle: physiology and biomarkers. Am. J. Clin. Nutr. 88: 500S-506S.
8. Alpers D.H., Stenson W.F. & Bier D.M. (1995). Manual of nutritional therapeutics (3rd ed.). Little, Brown and Company, Boston (USA)
9. Institute of Medicine (2010). Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. National Academy Press, Washington (USA).
10. Alpers D.H., Stenson W.F. & Bier D.M. (1995). Manual of nutritional therapeutics (3rd ed.). Little, Brown and Company, Boston (USA).
11. Gezondheidsraad (2008). Naar een toereikende inname van vitamine D. Publikatienr. 2008/15. Gezondheidsraad, Den Haag.
12. Gezondheidsraad (2012). Evaluatie van de voedingsnormen voor vitamine D. Publikatienr. 2012/15. Gezondheidsraad, Den Haag.
13. Webb A.R. (2006). Who, what, where and when-influences on cutaneous vitamin D synthesis. Prog. Biophys. Mol. Biol. 92: 17-25.
14. Matsuoka L.Y., Ide L., Wortsman J. et al. (1987). Sunscreens suppress cutaneous vitamin D3 synthesis. J. Clin. Endocrinol. Metab. 64: 1165-1168.
15. https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/57/vitamine-d
16. Dominguez L.J., Veronese N., Guerrero-Romero F. et al. (2021). Magnesium in infectious diseases in older people. Nutrients 13: E180, 1-23
17. Rude R.K., Adams J.S., Ryzen E. et al. (1985). Low serum concentrations of 1,25-dihydroxyvitamin D in human magnesium deficiency. J. Clin. Endocrinol. Metab. 61: 933-940.
18. Sahota O., Mundey M.K., San P. et al. (2006). Vitamin D insufficiency and the blunted PTH response in established osteoporosis: the role of magnesium deficiency. Osteoporos. Int. 17: 1013-1021.
19. Koshihara Y. & Hoshi K. (1997). Vitamin K2 enhances osteocalcin accumulation in the extracellulair matrix of human osteoblasts in vitro. J. Bone Miner. Res. 12: 431-438.
20. Ushiroyama T., Ikeda A. & Ueki M. (2002). Effect of continuous combined therapy with vitamin K(2) and vitamin D(3) on bone mineral density and coagulofibrinolysis function in postmenopausal women. Maturitas 41: 211-221.
21. Devaraj S., Jialal G., Cook T. et al. (2011). Low vitamin D levels in Northern American adults with the metabolic syndrome. Horm. Metab. Res. 43: 72-74.
22. Ford E.S., Ajani U.A., McGuire L.C. et al. (2005). Concentrations of serum vitamin D and the metabolic syndrome among U.S. adults. Diabetes Care 28: 1228-1230.
23. https://healthylifeessex.co.uk/2020/05/supplementation-supports-nhs-staff/
24. https://www.mdpi.com/2072-6643/9/11/1211
25. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14787210.2020.1706483